Η κυβέρνηση σχηματίστηκε. Και τώρα τι κάνουμε; Το ερώτημα αυτό κυριαρχεί την επομένη των εκλογών για την ελληνική αγορά και οικονομία, καθώς την πρώτη ευφορία της αγοράς για τη συγκρότηση κυβέρνησης με την υπόσχεση περί «κυβερνητικής σταθερότητας» έρχεται να αντικαταστήσει η απορία για τα επόμενα βήματα: τι θα γίνει, πώς θα γίνει, αλλά και με ποιους θα...
γίνει.
Ο σταδιακός μετασχηματισμός του ελληνικού επιχειρείν - κρατικού και ιδιωτικού - που συντελείται εδώ και 2-3 χρόνια θα ολοκληρωθεί βάζοντας νέους όρους στην αγορά. Και σε αυτό κυρίαρχο ρόλο φαίνεται πως θα διαδραματίσουν τα πρόσωπα... εμπιστοσύνης των δανειστών μας, τα οποία κατά βάση θα διαμορφώσουν ένα νέο σύστημα ελέγχου της χώρας.
Μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης, το επόμενο βήμα ομαλοποίησης της έκρυθμης κατάστασης που επικράτησε το τελευταίο δίμηνο στην ελληνική οικονομία είναι η αποκατάσταση των ελάχιστων όρων αξιοπιστίας, με την ανακοπή του κύματος αναλήψεων και την επιστροφή των καταθέσεων - που βεβιασμένα αναλήφθηκαν από τις τράπεζες τις τελευταίες ημέρες υπό τον φόβο μιας κατάρρευσης.
Το διάστημα από τις εκλογές του Μαΐου μέχρι αυτές του Ιουνίου σηκώθηκαν από τις τράπεζες κάπου 12 δισ. ευρώ. Και βέβαια η χώρα και το τραπεζικό σύστημα θα είχαν καταρρεύσει εάν δεν είχαν την ασφάλεια του ευρωσυστήματος και της ΕΚΤ, που κατά τις πληροφορίες έριξε στην αγορά πάνω από 5 δισ. μέσω του συστήματος Έκτακτη Βοήθεια Ρευστότητα (ELA).
Στη διαμόρφωση των όρων αξιοπιστίας μεγάλο ρόλο διαδραματίζει και ο τερματισμός της άτυπης στάσης πληρωμών του ελληνικού Δημοσίου. Ακόμη και οι δανειστές έχουν πια καταλάβει ότι το να προσπαθείς να αναστήσεις μια (νεκρή) οικονομία, όπου ο κεντρικός εταίρος είναι αναξιόπιστος, απλώς... δεν «παίζει» - ούτε στο εσωτερικό ούτε στο εξωτερικό.
Έτσι αποφασίζουν να ρίξουν ένα πακέτο μερικών (ακόμη) δανεικών δισ. για να μπορέσει το κράτος να αρχίσει να πληρώνει υποχρεώσεις δύο και πλέον ετών. Μαζί με αυτά θα πρέπει να καθοριστούν οι τελικοί όροι ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών (χωρίς την οποία δεν θα κινηθεί τίποτε). Βεβαίως το κεντρικό ενδιαφέρον των δανειστών εστιάζεται στο να ξεκαθαρίσει το μελλοντικό σχήμα του τραπεζικού συστήματος και να διαμορφωθεί ένα εφαρμόσιμο και ταχύ πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων.
Εάν όλα αυτά μπορούσαν να γίνουν έως το φθινόπωρο, η «αγορά» εκτιμά ότι θα διαμορφωνόταν ένα... τέλειο σενάριο, που θα μπορούσε να συνοδευτεί και από μια μικρή αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας από τους ξένους οίκους. Η πείρα όμως δείχνει ότι κάτι τέτοιο μοιάζει σχεδόν απίθανο. Γι’ αυτό από την επομένη των εκλογών άρχισαν να κυκλοφορούν οι «απαισιόδοξες» αναλύσεις.
♦ Η Goldman Sachs , για παράδειγμα, έγραψε πως η νίκη της Ν.Δ. θα ανακουφίσει προσωρινά τις αγορές, αλλά δεν αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού: τα βασικά προβλήματα της Ελλάδας παραμένουν άλυτα, σε ένα διαρκώς επιδεινούμενο διεθνές περιβάλλον, ενώ η υψηλή ανεργία είναι μεταξύ των προβλημάτων που αναμένεται να διατηρήσουν την οικονομία σε πίεση.
♦ Η Citigroup σημείωσε ότι η πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη παραμένει αμετάβλητη, στο 50%-75%, τους επόμενους 12-18 μήνες.
♦ Από την πλευρά της η Credit Suisse συνεχίζει να δίνει πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ στο 20% μέσα στο 2012.
Νέα κόλπα στις τράπεζες
Η ανακεφαλαιοποίηση, λοιπόν, θα είναι το πρώτο μεγάλο βήμα για την επόμενη ημέρα της ελληνικής οικονομίας, μια και μέσω αυτής θα καθοριστεί η μορφή του τραπεζικού συστήματος, αλλά και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των τραπεζών.
Διαδικαστικά ο τεχνικός έλεγχος των τεσσάρων τραπεζών που μετέχουν στην πρώτη φάση της ανακεφαλαιοποίησης (Alpha, ETE, Eurobank, Πειραιώς) θα έχει ολοκληρωθεί στα τέλη Ιουλίου. Έπειτα το ΤΧΣ, δηλαδή ο «μέτοχος» που θα πραγματοποιήσει τη διαδικασία, θα γνωρίζει επακριβώς την κατάσταση και τα προβλήματα κάθε τράπεζας και θα κινηθεί φέρνοντας «λύσεις» για την επόμενη ημέρα, που, όπως όλα δείχνουν, θα είναι διαφορετική από αυτήν που ξέρουμε...
Εκτός από τις ζημιές των 3 5 δισ. ευρώ που «έγραψαν» οι τράπεζες λόγω
του PSI, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το τελευταίο διάστημα η κατάστασή τους επιδεινώθηκε περαιτέρω για δύο λόγους:
♦ Τα προβληματικά δάνεια αυξάνονται αλματωδώς και η κατάσταση του τελευταίου διμήνου στη χώρα δεν βοήθησε τις πληρωμές των δανείων από τους πολίτες.
♦ Την ίδια στιγμή, οι μαζικές εκροές των τελευταίων εβδομάδων, με τις αθρόες αναλήψεις, φούσκωσαν τόσο πολύ το ELA (υπολογίζεται κάπου στα 60 δισ.) με συνέπεια οι τράπεζες να πληρώνουν αρκετές δεκάδες εκατομμύρια κάθε μήνα για τόκους.
Για την «επόμενη ημέρα», εδώ και μερικές εβδομάδες, έχει γίνει προφανές ότι θα υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις. Κατ’ αρχάς το γεγονός ότι στην πρώτη φάση της ανακεφαλαιοποίησης μετέχουν μόνο οι τέσσερις μεγάλες τράπεζες, ενώ επί του παρόντος έμειναν έξω η Αγροτική και το Τ.Τ., έδωσε αφορμή για πολλές και ποικίλες φήμες.
Σε αυτό το περιβάλλον προστέθηκε προ δύο βδομάδων ένα... βραδινό δημοσίευμα του Reuters που μιλούσε ακόμη και για «λουκέτο» στην ΑΤΕ. Σαφώς με τον τρόπο αυτόν οι ξένοι θέλουν να πιέσουν, αλλά αυτό ταυτόχρονα δεν αποκλείει τα σενάρια που θέλουν συγχωνεύσεις. Το αν θα αφορούν συνενώσεις των μεγάλων με τις μικρότερες τράπεζες ή άλλα «διαγώνια» σχήματα, είναι ακόμη πρόωρο.
Ήδη όμως από την πλευρά του ΤΧΣ έχει καταστεί σαφές ότι η όποια συνένωση θα γίνει με γνώμονα τις οικονομίες κλίμακας και όχι για τη δημιουργία μεγάλων σχημάτων που ευνοούν μόνο τα τμήματα... μάρκετινγκ. Πιθανότατα από τα σχήματα που θα προκύψουν θα εξαρτηθούν και οι ιδιοκτησίες τους, με την τρόικα να επιμένει (και στις αρχές της εβδομάδας) ότι θέλει το μάνατζμεντ να παραμείνει σε ιδιώτες.
Οι... δικοί τους άνθρωποι
Εάν οι όροι της ανακεφαλαιοποίησης θα ρυθμίσουν την επόμενη ημέρα για τα τραπεζικά σχήματα και τους ιδιοκτήτες τους, οι αποκρατικοποιήσεις θα ρυθμίσουν τις σχέσεις της Ελλάδας με τους δανειστές. Όπως σημειώνουμε και στη σελίδα 15, με δεδομένη την ενίσχυση του Χορστ Ράιχενμπαχ, οι δανειστές, με επικεφαλής τους Γερμανούς, θα αναθέσουν τη δρομολόγηση των αποκρατικοποιήσεων σε πρόσωπα της εμπιστοσύνης τους.
Η παλαιά φρουρά του ΤΑΙΠΕΔ, κατά πάσα πιθανότητα, αποχωρεί και θα αντικατασταθεί από νέα πρόσωπα (εδώ θα σημειωθεί η πρώτη «εμπλοκή» με τη νέα κυβέρνηση), που θα πρέπει να απηχούν τις αντιλήψεις των ξένων, αλλά και να έχουν την έγκριση του νέου κυβερνητικού σχήματος.
Σε κάθε περίπτωση, η κεντρική οδηγία για τις αποκρατικοποιήσεις θα είναι «πουλήστε, πουλήστε, πουλήστε», καθώς οι αστοχίες του προϋπολογισμού έχουν διαμορφώσει ανάγκη να πέσει ακόμη περισσότερο χρήμα στα κρατικά ταμεία. Έτσι, μετά την καθυστέρηση του πρώτου εξαμήνου, αναμένεται... ξεπουληματική γυμναστική.
Σε πρώτη φάση, αναμένεται να μπουν μπροστά οι υποθέσεις των λιμανιών (ΟΛΠ, ΟΛΘ) και των νερών (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ), ενώ προβληματισμός υπάρχει για τα παγωμένα προγράμματα, όπως το Ελληνικό. Το μόνο πρόγραμμα για το οποίο υπάρχει «φως» είναι αυτό της ΔΕΠΑ, το οποίο όμως εμπλέκεται στο ευρύτερο «πακέτο» της ενέργειας.
Το παζλ στην ενέργεια
Εδώ η κατάσταση είναι πραγματικά κρίσιμη. Οι συχνές διακοπές στην ηλεκτροδότηση τις τελευταίες ημέρες δεν οφείλονται στον καύσωνα, αλλά στα δραματικά οικονομικά της ΔΕΗ και της ΔΕΠΑ, που ανάγκασαν τη μεν δεύτερη να σταματήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου λόγω έλλειψης ρευστού για εισαγωγές και την πρώτη να σταματήσει την παραγωγή ενέργειας στα εργοστάσια που δουλεύουν με αέριο και να επιστρέψουν στον ρυπογόνο λιγνίτη.
Το κακό είναι ότι, πέραν της ρύπανσης, η ΔΕΗ από τη μια διαχειρίζεται τον λιγνίτη ως εθνικό πλούτο, ενώ παράλληλα είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο, κάτι που τη φέρνει σε σύγκρουση με την Κομισιόν. Τι έχει συμβεί;
Η ΔΕΗ (και το ελληνικό Δημόσιο), προκειμένου να μην κατηγορηθεί για κατάχρηση ιδιοποίησης του εθνικού πλούτου, θα έπρεπε τον μήνα αυτόν να ανακοινώσει τις οριστικές αποφάσεις για το άνοιγμα της αγοράς λιγνίτη (δηλαδή την πώληση των τεσσάρων μονάδων της ΔEH), ενώ το τρίτο τρίμηνο του 2012 θα έπρεπε να γίνει η προκήρυξη του διαγωνισμού για την ιδιωτικοποίηση της ίδιας της επιχείρησης, όπως προβλέπεται στο «μνημόνιο».
Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έχει γίνει, ενώ (εκτός από τη ΔΕΗ) στον τομέα της ενέργειας η μία μετά την άλλη οι επιχειρήσεις του κλάδου ξεμένουν από ρευστό, απειλώντας με ένα γενικευμένο μπλακ-άουτ. Η τρόικα, για να εγκρίνει το δάνειο προς τον ΛAΓHE, έχει θέσει ως όρο την αύξηση στα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος από την 1η Ιουλίου 2012. Το κατά πόσον αυτό θα είναι εφικτό, αφορά την επόμενη κυβέρνηση. Όμως, ποια κυβέρνηση θα μπορέσει να αυξήσει με το «καλημέρα» το κόστος του ρεύματος;
Το βέβαιο είναι ότι όλος ο χώρος απειλείται με κατάρρευση. Μέχρι τότε, για τη ΔΕΗ τα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας, στα οποία συμφώνησαν πρόσφατα τα υπουργεία Οικονομικών και ΠEKA (για την επιστροφή στην επιχείρηση 250 εκατ. ευρώ από το τέλος ακινήτων μαζί με 110 εκατ. ευρώ από τον φόρο που κακώς είχε καταβάλει), δίνουν μια προσωρινή ανάσα για το αμέσως επόμενο διάστημα. Από το σημείο αυτό και μετά, η χορήγηση του δανείου των 130 εκατ. ευρώ, που έχει ζητήσει η επιχείρηση, αποτελεί απαραίτητη ένεση.
Εάν κοιτάξει κάποιος το οικονομικό ισοζύγιο του κλάδου, δεν χρειάζεται εξειδικευμένες γνώσεις για να συμφωνήσει με τις ανησυχίες για ένα γενικευμένο μπλακ-άουτ στην αγορά ενέργειας, ιδιαίτερα αν η ΔEΠA δεν αντεπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις της. Γι’ αυτό η επιχείρηση άντλησε πρόσφατα και έσοδα από τη θυγατρική της, τον ΔEΣΦA. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, μαζί με τις ανακατατάξεις στις αποκρατικοποιήσεις, να δούμε τη ΔΕΗ να μπαίνει πρώτη στη σειρά...
Πιέσεις για ΟΠΑΠ, εύκολο «στοίχημα» οι οδικοί άξονες
Πιέσεις υπάρχουν και για το έτερο κρατικό «φιλέτο», τον ΟΠΑΠ, τόσο σε θέματα διοίκησης όσο και σε θέματα ολοκλήρωσης της αποκρατικοποίησης. Η αποχώρηση του Capital τους τελευταίους μήνες από το μετοχολόγιο δείχνει ότι ο οργανισμός δεν είναι η ασφαλής και επικερδής επένδυση που ήταν κάποτε. Έτσι ασκείται ισχυρή πίεση στο κράτος να συνεχίσει τις διαδικασίες για τη ρύθμιση της αγοράς τυχερών παιχνιδιών και το άνοιγμα νέων αγορών (VLT, διαδικτυακό στοίχημα), που αφέθηκαν στη μέση και οι οποίες μπορεί να φέρνουν στο κράτος έσοδα χωρίς το... κόστος πωλήσεων. Σημειώνεται ότι ο ΟΠΑΠ της κεφαλαιοποίησης των 4,3 δισ. το 2010 έχει πέσει στα 1,14 δισ. λόγω της αβεβαιότητας για τα μελλοντικά του σχέδια και το ρίσκο μιας επενδυτικής κίνησης στην Ελλάδα. Το κάποτε ισχυρό ενδιαφέρον ξένων εταιρειών όπως η Lottomatica έχει περιοριστεί και, όπως αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές, η όποια κίνηση στο μέλλον θα γίνει υπό την προϋπόθεση μιας συνεργασίας με κάποιον μεγάλο χρηματοδοτικό οίκο, όπως το Apax, το KKR ή το Apollo που έχουν ήδη ακουστεί.
Ίσως το πιο εύκολο «στοίχημα» να είναι οι οδικοί άξονες. Τα δύο από τα τρία κόμματα που στηρίζουν τη σημερινή κυβέρνηση είχαν υποστηρίξει την επανέναρξη των εργασιών στους αυτοκινητόδρομους και αυτό αναμένεται να κάνουν προσεχώς, αφού οι δρόμοι, έστω και προσωρινά, φέρνουν θέσεις εργασίας.
Ιδιαίτερη προσοχή αναμένεται να δοθεί σε κλάδους που επηρεάζονται από την πτώση του τουρισμού. Η κρίση στην ακτοπλοΐα, με τις συνεχείς αρνητικές χρήσεις, δεν επηρεάζει μόνο τις εταιρείες του χώρου, αλλά θα απειλήσει και τη σύνδεση πολλών νησιών με τον ηπειρωτικό κορμό από το φθινόπωρο και μετά. Αντίστοιχοι φόβοι υπάρχουν και για τις αεροπορικές εταιρείες, ενώ σταδιακά και οι ξένοι (πλην των εταιρειών χαμηλού κόστους) αποχωρούν από τη χώρα μας, την οποία θεωρούν ασύμφορο προορισμό.
Θα μπορέσει η Ελλάδα να ανακάμψει με τέτοιους όρους; Άγνωστο. Κατά τον Ρουμπινί, πάντως, η τελική πράξη της ελληνικής τραγωδίας δεν έχει ακόμη παιχτεί.
Τι εκτίμησε ο κορυφαίος μετρ της καταστροφολογίας; Ότι τους επόμενους έξι με δώδεκα μήνες η κυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ θα αποτύχει παταγωδώς, καθώς η οικονομία θα βυθιστεί σε βαθύτερη ύφεση. Όπως έγραψε, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να πάει σε νέες εκλογές, στις οποίες θα επικρατήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, και η χώρα θα βγει από το ευρώ. Ιδού λαμπρό... στοιχηματικό πεδίο.
