"Έτσι χτυπήσαμε στο Λιτόχωρο"

Του ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ

Μέσα σ' αυτή την έκρυθμη κατάσταση, στη διάρκεια του 1945, ο Ζαχαριάδης άρχισε να προσανατολίζεται προς τον ένοπλο αγώνα του ΚΚΕ.

Αρχηγείο ανταρτών στον Γράμμο - Μάρτιος 1947. (Από τη φωτογραφική συλλογή του Ν.Ε. Τόλη)Στην αρχή μίλησε για «λαϊκή αυτοάμυνα» και στη συνέχεια για «ένοπλη λαϊκή αυτοάμυνα» απέναντι στις διώξεις που υφίσταντο οι αριστερές αντιμοναρχικές δυνάμεις.

Στα τέλη του 1945, μια αντιπροσωπεία του ΕΑΜ ετοιμαζόταν να επισκεφθεί το Λονδίνο, το Παρίσι και τη Μόσχα για να εκθέσει την κατάσταση στην Ελλάδα. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο γραμματέας του ΕΑΜ και μέλος της ηγεσίας του ΚΚΕ Μήτσος Παρτσαλίδης. Ο Ζαχαριάδης έδωσε εντολή στον Παρτσαλίδη να έλθει σε μυστική επαφή με τη σοβιετική ηγεσία και να εκθέσει την κατάσταση στην Ελλάδα.

Η σοβιετική ηγεσία (Στάλιν, Μόλοτοφ κ.ά.) συνέχιζε ν' αποφεύγει τις άμεσες επαφές με την ελληνική Αριστερά, όμως ο Παρτσαλίδης συναντήθηκε με εκπροσώπους του τμήματος διεθνών σχέσεων του σοβιετικού κόμματος και εξέθεσε τις θέσεις του ΚΚΕ. Οπως είπε ο Παρτσαλίδης στους Σοβιετικούς, «κατά τη γνώμη του κόμματος είναι πολύ δύσκολο να αποφύγουμε την ένοπλη αναμέτρηση, γιατί στην Ελλάδα έχει ενταθεί ο διωγμός των αγωνιστών που είχε αρχίσει αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Αρχιζε η αυτοάμυνα των καταδιωκομένων και η άποψή μας ήταν ότι δεν είναι εύκολο ν' αποφύγουμε την ένοπλη σύγκρουση... Η κατάσταση λοιπόν, όπως είναι σήμερα, δεν μας επιτρέπει τον προσανατολισμό προς τις εκλογές και θα κάνουμε αποχή».1

«Είναι γεγονός -διευκρίνισε ο Παρτσαλίδης- ότι η τακτική της αποχής ήταν συνδυασμένη με τον προσανατολισμό... για τον ένοπλο αγώνα», «που εμείς θεωρούσαμε σχεδόν αναπόφευκτο αλλά και με πιθανότητες επιτυχίας».

Το σοβιετικό κόμμα δεν άργησε να διαβιβάσει στον Παρτσαλίδη τη γνώμη του ότι το ΚΚΕ «πρέπει να πάρει μέρος στις εκλογές», άλλο όμως «το ζήτημα της ένοπλης αυτοάμυνας που αναπτυσσόταν και δεν μπορούσε παρά ν' αναπτυχθεί», και που συμφωνούσε η σοβιετική ηγεσία «να υποστηρίξουμε». Οι συμβουλές της σοβιετικής ηγεσίας συνοδεύονταν και «με μια άλλη υπόδειξη, ότι αυτή τη στιγμή πανελλαδική εξέγερση δεν είναι σκόπιμη». Μια τέτοια πανελλαδική εξέγερση, κυρίως στις μεγάλες αστικές πόλεις, υπήρχε μέσα στο σκεπτικό του Ζαχαριάδη.

Στις 17 Φεβρουαρίου 1946 ο Παρτσαλίδης επέστρεψε από τη Μόσχα και έθεσε υπόψη του Ζαχαριάδη τις «συμβουλές» της σοβιετικής ηγεσίας. Αλλά στην υπόδειξη για συμμετοχή στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, που είχαν προκηρυχθεί στην Ελλάδα, ο Ζαχαριάδης αντέδρασε χαρακτηρίζοντας τον Παρτσαλίδη «τορπιλιστή της όλης γραμμής» του ΚΚΕ, που ήταν η αποχή.

Υπέρ της αποχής τασσόταν και το ΝΟΦ, που έπαιρνε οδηγίες από τη Γιουγκοσλαβία και πρόβαλλε «το μποϊκοτάρισμα των ελληνικών εκλογών». Βέβαια, η σοβιετική ηγεσία είχε πάρει μια μεσοβέζικη στάση: και συμμετοχή στις εκλογές αλλά και ανάπτυξη της ένοπλης λαϊκής αυτοάμυνας, δηλαδή μια περιορισμένη ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα. Την περίοδο κατά την οποία διεξάγονταν οι κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, ο Ζαχαριάδης είχε προσκληθεί στο συνέδριο του Κ.Κ. Τσεχοσλαβακίας στην Πράγα. Περνώντας από τη Θεσσαλονίκη, ο Ζαχαριάδης έδωσε εντολή για μια δυναμική ενέργεια που θα συνέπιπτε με τις εκλογές. Την εντολή ανέλαβε να εκπληρώσει ο Αλέξανδρος Ρόσιος (Υψηλάντης), που διηγήθηκε στον γράφοντα:

«Ημουνα επικηρυγμένος και από τη Σιάτιστα είχα καταφύγει παράνομα στη Θεσσαλονίκη. Το τρίτο δεκαήμερο του Μαρτίου ήλθε και με βρήκε προσωπικά ο Κικίτσας, και μου ανάθεσε την πραγματοποίηση μιας δυναμικής ενέργειας πριν από τις εκλογές, για ν' ανασάνει η ύπαιθρος από τη δεξιά τρομοκρατία. Ξεκινήσαμε εγώ, ο Πάνος Ευριπίδης και ένας ακόμα που ενώθηκε μαζί μας. Φτάσαμε στα Πιέρια, στον Ολυμπο. Το χιόνι ήταν πυκνό. Μέσα σε μια σπηλιά βρήκαμε τους καταδιωκόμενους από το Λιτόχωρο. Ημασταν λίγο περισσότεροι από τριάντα. Το βράδυ της 30ής προς 31η Μαρτίου χτυπήσαμε μια δεξιά συμμορία στο Λιτόχωρο και εμπλακήκαμε ένοπλα στη συνέχεια με κυβερνητική δύναμη που στάθμευε εκεί. Η ενέργειά μας είχε το χαρακτήρα μιας προειδοποίησης και ενός προσανατολισμού προς μία ενεργητική αντιμετώπιση της τρομοκρατίας».

Ο Παρτσαλίδης θα γράψει ότι «ο χαρακτήρας της επίθεσης στο σταθμό χωροφυλακής του Λιτόχωρου είναι άλλης πια ποιότητας σε σχέση με το αυθόρμητο κίνημα αυτοάμυνας των αγωνιστών της Αντίστασης που υπερασπίζουν τη ζωή τους από τις δολοφονικές συμμορίες των δωσιλόγων. Με το Λιτόχωρο ξεκινάει μια ένοπλη πάλη, που στην πρώτη της φάση δεν παύει ν' αποτελεί μέσο πίεσης για τον εξαναγκασμό του αντιπάλου σε υποχώρηση».2

Επιστρέφοντας ο Ζαχαριάδης από το συνέδριο της Πράγας, μίλησε προς τους δημοσιογράφους την 1η Απριλίου στο Βελιγράδι, όπου ο Τίτο του υποσχέθηκε «κάθε συμπαράσταση» στον ένοπλο αγώνα. Στη Θεσσαλονίκη ο αρχηγός του ΚΚΕ επέστρεψε στις 9 Απριλίου. Και σ' αυτό το μεσοδιάστημα, μεταξύ 1 και 9 Απριλίου, ο Ζαχαριάδης επισκέφθηκε τα Τίρανα, τη Σόφια και κυρίως τη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Στάλιν.

Υπήρχαν πολλοί παράγοντες που συνηγορούσαν προς την ένοπλη αναμέτρηση αλλά και έκδηλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να την αποτρέψουν.

Κατ' αρχήν, το τέλος της σύγκρουσης του Δεκέμβρη του 1944 βρήκε την Ελλάδα μ' έναν βρετανικό στρατό της τάξης των 75.000 ανδρών, που συνεπικουρούνταν από τεθωρακισμένα και πολεμική αεροπορία.

Η κατάσταση δεν ήταν όπως στην περίοδο της Κατοχής, είχε αρχίσει ν' αλλάζει το γενικότερο πλαίσιο. Ο Ζαχαριάδης θα παραδεχτεί αργότερα ότι «πολλά πλατιά λαϊκά στρώματα, βλέποντας τον όγκο της αγγλοαμερικανικής βοήθειας προς το μοναρχοφασισμό, ενώ θέλαν και ποθούσαν την αλλαγή δεν ήταν όμως έτοιμα ν' αγωνιστούν... Αλλα πάλι στρώματα περίμεναν παθητικά τη νίκη να τη φέρει ο ΔΣΕ».

Σ' αυτή τη δύσκολη και περίπλοκη συγκυρία, ο Ζαχαριάδης, τον Απρίλιο του 1946, συναντήθηκε με τον Στάλιν που καθόρισε και την τακτική του νέου ένοπλου αγώνα που άρχιζε: «Θα προχωρήσετε -συμβούλεψε ο Στάλιν- από το χωριό προς την πόλη βαθμιαία για να αποφευχθεί άκαιρη ένοπλη επέμβαση των Αγγλων και με κατεύθυνση την ανεύρεση ενός συμβιβασμού».3

Αλλά καθώς θ' απλώνεται ο Ψυχρός Πόλεμος στην Ευρώπη και τον κόσμο, η ηγεσία του ΚΚΕ θα προσανατολιστεί αργότερα σ' ένα σχέδιο κατάληψης της εξουσίας, ειδικότερα στη βόρεια Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, βαθμιαία στον ελληνικό κρατικό μηχανισμό έχουν επικρατήσει οι ένθερμοι υποστηρικτές της μοναρχίας, που κηρύσσουν τον αδιάλλακτο «αντικομμουνιστικό αγώνα» και τη λύση των διαφορών με την Αριστερά επί του πεδίου της μάχης.

1. Μαγνητοφωνημένη συνομιλία με Δ. Παρτσαλίδη (Ελλάδα ανάμεσα... σ. 281-282)

2. Μ. Παρτσαλίδης, Διπλή αποκατάσταση της Εθνικής Αντίστασης, σ. 197 - Ελλάδα ανάμεσα... σ. 294-295.

3. Λ. Ελευθερίου, Συνομιλίες με το Ν. Ζαχαριάδη, σ. 35

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=32060