Αυτό είναι το μήνυμα των ψυχιάτρων στον δοκιμαζόμενο πληθυσμό της Ελλάδας, την ώρα που οι αυτοκτονίες είναι ο μόνος δείκτης με... ανοδική πορεία.

Αν μη τι άλλο, το τελευταίο διάστημα το λεξιλόγιο του μέσου Ελληνα εμπλουτίστηκε με λέξεις και όρους που σε άλλες εποχές δεν θα είχε καν ακούσει. Τώρα πλέον στο σπίτι, στη δουλειά (για όποιον έχει ακόμη δουλειά), στην πλατεία, στην καφετέρια ή στην ταβέρνα των διακοπών (για όποιον κατάφερε να πάει διακοπές), οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από το μνημόνιο, το Μεσοπρόθεσμο, τους οίκους αξιολόγησης, την υποβάθμιση σε κατηγορία junk, την επιλεκτική χρεοκοπία, την αναδιάρθρωση του χρέους. Δεν εμπλουτίστηκε όμως μόνο το λεξιλόγιο του μέσου Ελληνα αλλά και η ζωή του με καθημερινό φόβο, άγχος, στρες τα οποία προσπαθούν να κάνουν σταδιακά την ψυχική και τη σωματική υγεία του να «χρεοκοπήσουν». Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα το φορτίο είναι τόσο βαρύ ώστε να οδηγεί στην αυτοκτονία, όπως έδειξε μια νέα, μεγάλη ευρωπαϊκή μελέτη, σύμφωνα με την οποία η χώρα μας εμφανίζει το τελευταίο διάστημα τη μεγαλύτερη αύξηση σε ποσοστά αυτοκτονιών ανάμεσα σε 10 ευρωπαϊκές χώρες - μια αύξηση που φαίνεται να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική πραγματικότητα. Και μπορεί η καθημερινότητά μας να... υποβαθμίζεται συστηματικά στην κατηγορία junk, ωστόσο οι ειδικοί με τους οποίους ήλθε σε επαφή «Το Βήμα» τονίζουν ότι μπορεί να υπάρξει ψυχική «αναβάθμιση» εις πείσμα της οικονομικής κρίσης.

Ζούμε μια κρίση «ψυχικής υγείας»
«Η οικονομική κρίση είναι ουσιαστικά μια ανθρώπινη κρίση, μια κρίση ψυχικής υγείας. Και αν οι ιθύνοντες κάθε χώρας επιθυμούν αυτή να ορθοποδήσει οφείλουν να φροντίσουν να είναι υγιής σωματικά και ψυχικά ο λαός της». Τα λόγια αυτά προς «Το Βήμα» του δρος Ντέιβιντ Στάκλερ, λέκτορα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ και κύριου ερευνητή της ευρωπαϊκής μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «The Lancet» στις 9 Ιουλίου, αποτυπώνουν με τον πιο εύγλωττο τρόπο τον αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης στον πληθυσμό.

Στη μελέτη, στην οποία συμμετείχαν βρετανοί, αμερικανοί και βέλγοι ερευνητές, αναλύθηκαν στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Eurostat που αφορούσαν τις αυτοκτονίες και την οικονομική κατάσταση σε 10 ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ολλανδία, Βρετανία, Τσεχία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Ρουμανία). Η χώρα μας ανακηρύχθηκε «πρωταθλήτρια» σε ό,τι αφορά την αύξηση των αυτοκτονιών μεταξύ του 2007 και του 2009 με 17%, ενώ ακολουθούσε μια άλλη «λαβωμένη» από την κρίση χώρα, η Ιρλανδία, με ποσοστό 13%. Τρίτη η Βρετανία συμπλήρωνε το «βάθρο» της έκρηξης των αυτοκτονιών με ποσοστό 10%. Φανταστείτε μάλιστα ότι η ανάλυση δεν κάλυπτε τα έτη 2010 και 2011, οπότε και οι Eλληνες βίωσαν στο «πετσί» τους την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης η οποία έκανε τη ζωή τους δυσκολότερη. Η μόνη χώρα με μείωση των αυτοκτονιών φάνηκε να είναι η Αυστρία (μείωση κατά 5% μεταξύ 2007 και 2009), γεγονός που, σύμφωνα με τους ερευνητές, εξηγείται από το ότι δεν την ακούμπησε ιδιαιτέρως η χρηματοπιστωτική κρίση.

«Θύμα» η παραγωγική ηλικία
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι η μεγαλύτερη αύξηση στα ποσοστά αυτοκτονιών αφορούσε άτομα κάτω των 65 ετών, άτομα παραγωγικής ηλικίας. «Τα στοιχεία μάς κάνουν να καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ευθεία σύνδεση μεταξύ της οικονομικής κρίσης και της αύξησης των ποσοστών αυτοκτονιών σε ευρωπαϊκές χώρες. Και η υπόθεσή μας αυτή ενισχύεται από πλήθος προηγούμενων ερευνητικών δεδομένων. Εχει φανεί ότι η απώλεια της εργασίας, η οικονομική ανασφάλεια και η αδυναμία πληρωμής των χρεών οδηγούν σε αύξηση των ποσοστών κατάθλιψης και άλλων ψυχικών νόσων. Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι μελέτες δείχνουν πως ακόμη και ο φόβος απώλειας της εργασίας μπορεί να είναι εξίσου επιβαρυντικός για την ψυχική υγεία με το να μείνει κάποιος άνεργος» αναφέρει ο δρ Στάκλερ.

Η Ελλάδα, πάντως, παρά τη διαφαινόμενη πρόσφατη αύξηση, εμφανίζει γενικώς χαμηλά ποσοστά αυτοκτονιών σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες - σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αντιστοιχούν λιγότερες από 6,5 αυτοκτονίες ανά 100.000 πληθυσμού τη στιγμή που η αναλογία στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Ολλανδία είναι 10 ανά 100.000, στις ΗΠΑ 13 ανά 100.000 και στις σκανδιναβικές χώρες 25 ανά 100.000. Ο ερευνητής δίνει τη δική του εξήγηση: «Πράγματι το συνολικό ποσοστό αυτοκτονιών στην Ελλάδα είναι χαμηλότερο από εκείνο άλλων χωρών, όπως π.χ. της Σουηδίας. Ωστόσο η κρίση στην Ελλάδα οδήγησε σε αύξηση των αυτοκτονιών, ενώ στη Σουηδία, π.χ., όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κατεγράφη μεγάλη οικονομική κρίση με έκρηξη των ποσοστών ανεργίας, τα ποσοστά αυτοκτονιών δεν επηρεάστηκαν. Εκτιμούμε ότι αυτό συμβαίνει επειδή σε κάποιες χώρες το κοινωνικό κράτος φροντίζει για τη διασφάλιση και την αποκατάσταση των ανέργων».

Μάλιστα ο δρ Στάκλερ υπογραμμίζει ότι πιθανότατα το πρόβλημα με τις αυτοκτονίες στη χώρα μας να είναι ακόμη μεγαλύτερο από αυτό που δείχνουν οι μελέτες. «Εκτιμούμε ότι για διαφορετικούς λόγους, θρησκευτικούς αλλά και κοινωνικούς, δεν έρχεται στο φως ο πραγματικός αριθμός αυτοκτονιών, γεγονός που μαρτυρεί ότι το πρόβλημα πιθανώς να είναι ακόμη μεγαλύτερο από αυτό που καταγράψαμε». Συμπληρώνει επίσης ότι η οικονομική κρίση μπορεί να αποτελεί, όπως όλα δείχνουν, όχι μόνο ζήτημα... άμεσου θανάτου αλλά και (κακής) ζωής μακροπρόθεσμα. «Στα χρόνια που έρχονται πρέπει να γίνουν μελέτες στην Ελλάδα σχετικά με πιθανή αύξηση καρδιοπαθειών, καρδιακών επεισοδίων αλλά και καρκίνου, η οποία δεν είναι διόλου απίθανο να εμφανιστεί».

Μείωση στα τροχαία
Παράλληλα με τις αυτοκτονίες στην Ευρώπη οι ερευνητές μελέτησαν και τα τροχαία ατυχήματα. Στο συγκεκριμένο πεδίο τα πράγματα φάνηκαν να είναι σαφώς καλύτερα αφού η κρίση της οικονομίας μεταφράζεται και σε λιγότερες ώρες στο τιμόνι. Σύμφωνα με τον επιστήμονα από το Κέιμπριτζ, «σε περιόδους οικονομικής ύφεσης ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν να αφήσουν κλειδωμένο το αυτοκίνητο και να περπατήσουν ή να μετακινηθούν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς αφού οι τιμές των καυσίμων εκτοξεύονται. Συγχρόνως στους δρόμους κυκλοφορούν λιγότερα επαγγελματικά οχήματα και φορτηγά, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα ατυχήματα».

Η ερευνητική ομάδα σκοπεύει τώρα να προχωρήσει σε ακόμη πιο ενδελεχή ανάλυση των στοιχείων η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί ως το τέλος του έτους, ενώ ξεκινούν και νέες μελέτες μέσω ειδικών ερωτηματολογίων στον πληθυσμό ευρωπαϊκών χωρών που θα «χαρτογραφούν» την επίδραση της οικονομικής κρίσης στην υγεία. Οπως μάλιστα λέει ο δρ Στάκλερ, το βάρος στις νέες μελέτες θα πέσει στη χώρα μας καθώς αποτελεί άκρως ενδιαφέρον πεδίο έρευνας με δεδομένο ότι έχει «χτυπηθεί αλύπητα» από την κρίση. Η Ελλάδα λοιπόν και στο επιστημονικό επίκεντρο λόγω μνημονίου...