Μια πρωτότυπη μελέτη για το φαγητό των εκκλησιών την ημέρα που πανηγυρίζουν

Η συστηματική του ενασχόληση με τη διάκληση, το φαγητό των εκκλησιών την ημέρα που πανηγυρίζουν, άρχισε από το 1980. Πέρα από τις παιδικές του μνήμες, επισκέφτηκε πολλά χωριά, συνομίλησε με αρκετούς χωρικούς, συγκέντρωσε το απαραίτητο φωτογραφικό υλικό και έκανε χρήση της σχετικής βιβλιογραφίας. Πρόκειται για το σχολικό σύμβουλο Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων, Γιώργο Παπαβασιλείου, ο οποίος μελέτησε ενδελεχώς τη διάκληση και εκπόνησε μια πρωτότυπη έρευνα- ίσως σε πανελλαδικό επίπεδο.

Στον νομό Τρικάλων, οι άνθρωποι πιστεύουν -αναφέρει ο ερευνητής- ότι το έθιμο έχει τις ρίζες στις Αγάπες, στα κοινά συσσίτια των πρώτων Χριστιανών. "Το 'χουμε από αμνημονεύτων χρόνων, από αρχαιοτάτων χρόνων, έθιμο παμπάλαιο, το 'χουμε από την Τουρκοκρατία, πάππο προς πάππο", είναι οι περισσότερες απαντήσεις, που πήρε μέσω σχετικού ερωτηματολογίου που υπέβαλε για τη συστηματικότερη μελέτη του αντικειμένου.

Δεν εντόπισε πού και πότε πρωτοεμφανίστηκε το έθιμο στον νομό. Όμως, από τη σχετική έρευνα συμπεραίνει ότι, ήταν αρκετά διαδεδομένο στα χωριά ανατολικά του Κόζιακα και μέχρι τον Πετρόπορο, στα χωριά των Χασίων και στα χωριά δυτικά της Πύλης. Ωστόσο, δεν έχει στα χέρια του σημαντικές μαρτυρίες για τα Βλαχοχώρια και τα ανατολικά χωριά του νομού, ενώ πέρα από τις μαρτυρίες των κατοίκων, χρησιμοποιήσει ως κριτήριο την ύπαρξη παλαιών σκευών [καζάνια, μ(ι)σούρες].

Όπως αναφέρει ο Γιώργος Παπαβασιλείου, το έθιμο ικανοποιεί την ανάγκη των κατοίκων να επικοινωνήσουν, να γνωριστούν, να συμφωνήσουν, να χαρούν, να διασκεδάσουν, αφού η αγροτική και ποιμενική ζωή δεν έδινε πολλές ευκαιρίες για κάτι τέτοιο.

Η διάκληση κατόρθωσε να συγκεράσει την αρετή της φιλοξενίας με την ανάγκη της κοινωνικότητας. Στο πανηγύρι κατέφθαναν οι συγγενείς της γύρω περιοχής από την παραμονή, "για να ξενυχτήσουν τον άγιο, για να ανάψουν στη χάρη τον ένα κερί, να κάνουν το τάμα τους, να αλλάξουν καμιά κουβέντα, να ξεπονέσουν το σόι τους, να φάνε λίγο κοψίδι, να κάνουν κάποιο προξενιό". Η φιλοξενία ήταν πάνω από κάθε προτεραιότητα. Είχε, όμως, ως αποτέλεσμα να κλείνει τους φιλοξενούντες στο σπίτι και να χάνουν τη μόνη ευκαιρία για ευρύτερη επικοινωνία και ψυχαγωγία, το πανηγύρι.

Η καθιέρωση της διάκλησης έλυσε το πρόβλημα και της φιλοξενίας και της επικοινωνίας, αφού όλοι ήταν προσκεκλημένοι και φιλοξενούμενοι του εορτάζοντος αγίου, διαπιστώνει ο κ. Παπαβασιλείου.

Η παράδοση συσχετίζει την αρχή του εθίμου με κάποιο σημαντικό γεγονός, με την ανέγερση του ναού, με κάποιο θαύμα. Έτσι, για να αποδοθούν ευχαριστίες τον άγιο καθιερώθηκε η διάκληση.

Στην Παναγία Μύκανη ή Παλιοπαναγιά της Βλαχάβας, που γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο, στον εσπερινό και το πρωί, στη λειτουργία βγαίνει ένα νερό που, κατά τους κατοίκους της περιοχής, είναι θαυματουργό. "Μόλις σταματήσαμε να κάνουμε τη διάκληση, σταμάτησε και το άγιασμα. Μόλις επαναφέραμε το έθιμο, άρχισε πάλι να βγαίνει το αγιονέρι", λένε χαρακτηριστικά οι κάτοικοι.

Ο προστάτης του νομού, Άγιος Βησσαρίων, έσωσε το 1917 τους κατοίκους της Δέσης από τη χολέρα, με τη λιτάνευση των αγίων λειψάνων του και αποφάσισαν όλοι να κάνουν διάκληση προς τιμήν του, το λεγόμενο μπλοτς.

Στην Πεύκη, το έθιμο άρχισε με τη σωτηρία των χωριανών από τη γερμανική αιχμαλωσία, το 1944. Πιστεύεται πως πολλές φορές το κουρμπάνι έστελνε ο ίδιος ο άγιος για τη γιορτή του. Συχνά απαντάται η γνωστή παράδοση του ελαφιού , όπως στο Αρματολικό, το Βαθύρρευμα, το (συνώνυμο χωριό) Ελάφι, το Ράχοβο, το Περτούλι, το Κακοπλεύρι, στην Οξύνεια, τον Πρόδρομο, τους Ταξιάρχες, τη Ράξα, τόπους ορεινούς ή κοντά σ' αυτούς.

Στο χωριό Πρόδρομος, οι κάτοικοι, στο καζάνι που μαγειρεύουν το αποσταμένο ελάφι, στις 29 Αυγούστου- ημέρα που πανηγυρίζει το εξωκλήσι- λένε πως κάποτε εμφανίστηκαν … ανθρώπινα χέρια. Μια τέτοια παράδοση δικαιολογεί πλήρως την αλάδωτη φασολάδα που προσφέρουν την ημέρα της αυστηρής νηστείας της εκκλησίας.

"Στα παραλιακά μέρη ο άγιος έχει προτίμηση στα ψάρια. Στο Μεγανήσι της Λευκάδας, την ημέρα της γιορτής του Αγίου Βησσαρίωνα , που κατάγεται από την Πύλη Τρικάλων και τον οποίο ευλαβούνται πολύ οι Μεγανησιώτες, επειδή τους έβγαλε νερό, τους έπνιξε και τα τσακάλια, βγαίνουν στον γιαλό τρία ψάρια, τα ψάρια τ' Αη - Βησσάρη. Τα ψαρεύουν και τα μαγειρεύουν για τον κόσμο. Πιστεύουν ότι έρχονται ακόμα και σήμερα", αναφέρεται χαρακτηριστικά στη μελέτη.

Η διάκληση γίνεται τις περισσότερες φορές με προσφορές και τάματα των χωριανών. Όταν επιτρέπεται η κατάλυση από την εκκλησία, έχουμε κουρμπάνι. Σφάζουν τα ζώα που είναι τάματα των κτηνοτρόφων για να προστατεύει το κοπάδι ο άγιος, για "γεροσύνη".

Μέχρι τη δεκαετία του 1970 έφερναν τα ζώα -ζυγούρια, αρνοκάτσικα, προβατίνες και γίδες, κατά προτίμηση στέρφες- και τα έσφαζαν στον περίβολο του ναού από βραδύς ή ανήμερα, χωρίς κάποιο τελετουργικό. Σταύρωναν με το μαχαίρι το σημείο της σφαγής. Μόνο στα χοιροσφάγια των Χριστουγέννων θυμιατίζουν το μέρος της σφαγής και με το αίμα των αρνιών του Πάσχα κάνουν κόκκινο σταυρό στην είσοδο των αποθηκών και των στάβλων.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διάδοση του εθίμου και προς τα γειτονικά χωριά και προς τους άλλους ναούς του ίδιου χωριού, διευκρινίζει ο κ. Παπαβασιλείου, προσθέτοντας πως το έθιμο χάνει όμως τον παλιό του τύπο και γίνεται μόνο ψυχαγωγική εκδήλωση, στην οποία κάποιες φορές συνδράμει και ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος ή ο δήμος.

Οι εκκλησιαστικές επιτροπές συνηθίζουν, με ανακοινώσεις στον τοπικό Τύπο, να καλούν τον κόσμο να έρθει στην πανήγυρη των εκκλησιών, δίνοντας πάντοτε έμφαση στο προσφερόμενο πατροπαράδοτο φαγητό.

Τη μεγαλύτερη προτίμηση έχουν οι καλοκαιρινές γιορτές. Ο καλός καιρός είναι πάντοτε σύμμαχος, επιτρέπει τις γιορτές στο ύπαιθρο και οι άνθρωποι είναι ξένοιαστοι από τις έγνοιες του χειμώνα. Την πρώτη προτίμηση έχει η Αγία Παρασκευή με 18 εκκλησίες να πανηγυρίζουν.


ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ nooz.gr