Τα σκυλιά μπορούν να μετρήσουν ως το πέντε, να καταλάβουν πάνω από 160 λέξεις και σκόπιμα να εξαπατήσουν άλλα σκυλιά, καθώς και τους ανθρώπους, προκειμένου να αποκτήσουν το φαγητό τους. Όλα αυτά και διάφορες άλλες ενδείξεις δείχνουν ότι η νοημοσύνη του μέσου σκυλιού βρίσκεται στο ίδιο περίπου επίπεδο με αυτήν ενός παιδιού ηλικίας δύο έως δυόμιση ετών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ενός αναγνωρισμένου ειδικού στη…σκυλίσια ζωή, τις οποίες παρουσίασε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης.
Ο ψυχολόγος Στάνλεϊ Κόρεν, καθηγητής του καναδικού πανεπιστημίου της British Columbia στο Βανκούβερ, συγγραφέας πολλών δημοφιλών βιβλίων για τα σκυλιά και τη συμπεριφορά τους, σε ομιλία του με τίτλο "Πώς σκέφτονται τα σκυλιά", ανέφερε ότι μπορούν να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα και είναι πιο κοντά στους ανθρώπους και τους πιθήκους από ό,τι θεωρείτο μέχρι τώρα. "Οι εντυπωσιακές αναλαμπές εξυπνάδας και δημιουργικότητας που έχουν, μας θυμίζουν ότι μπορεί να μην είναι Αϊνστάιν, όμως είναι σίγουρα κοντύτερα στους ανθρώπους από ό,τι νομίζαμε", τόνισε.
Σύμφωνα με τις έρευνες του Κόρεν και άλλων ερευνητών, η εξυπνάδα των σκυλιών διαφέρει ανάλογα με τη ράτσα τους, αλλά και την ανατροφή τους. Η νοημοσύνη τους μπορεί να διακριθεί σε τρεις μορφές: ενστικτώδης (αυτό που το σκυλί είναι γεννημένο για να κάνει), προσαρμοστική (πόσο καλά μαθαίνει μόνο του από το περιβάλλον του να λύνει προβλήματα) και επίκτητη (το ισοδύναμο της σχολικής μάθησης, που αφορά κυρίως τη σχέση του με το αφεντικό του).
Τα πειράματα δείχνουν ότι η ράτσα των κόλεϊ είναι η πιο έξυπνη από όλες και ακολουθούν, κατά σειρά, τα κανίς, οι γερμανικοί ποιμενικοί, τα ρητρήβερ, τα ντόπερμαν κ.α. Στον…πάτο της σκυλίσιας νοημοσύνης βρίσκονται τα κυνηγόσκυλα, μαζί με τα μπουλντόγκ και τα μπιγκλ.
Γενικά οι εξελικτικά παλαιότερες ράτσες τα πάνε χειρότερα στην εξυπνάδα σε σχέση με τις νεότερες. Οι παλαιότερες ράτσες συνήθως υπερτερούν στην ενστικτώδη νοημοσύνη, αλλά οι νεότερες είναι πολύ καλύτερες στην -ακόμα πιο σημαντική- επίκτητη νοημοσύνη. Τα εξελικτικά νεότερα σκυλιά είναι γενικά πιο φιλικά και συνεργάσιμα, γι' αυτό συνήθως είναι και πιο δημοφιλή. Από την άλλη, όχι και τόσο έξυπνα σκυλιά, όπως το μπιγκλ, βρίσκονται πολύ ψηλά στις προτιμήσεις των ανθρώπων, επειδή είναι πολύ κοινωνικό και γλυκό, με τον ίδιο τρόπο, σχολίασε ο Κόρεν, που "μερικές φορές οι άνθρωποι προτιμούν μια χαζή ξανθιά"!
Το μέσο σκυλί (αν συμπεριληφθούν όλες οι ράτσες) μπορεί να μάθει 165 λέξεις, σήματα και χειρονομίες (όσο ένα παιδί δύο ετών), ενώ οι "σούπερ-σκύλοι", που έχουν την κορυφαία νοημοσύνη, μαθαίνουν μέχρι και 250 λέξεις (όσο ένα παιδί δυόμιση ετών).
Συγκριτικά με τις "γλωσσικές" ικανότητές τους, τα σκυλιά είναι ακόμα καλύτερα στα… μαθηματικά. Μπορούν να μετρήσουν μέχρι το τέσσερα ή το πέντε και έχουν μια βασική κατανόηση της αριθμητικής (στο ίδιο επίπεδο με ένα παιδί τριών - τεσσάρων ετών), καθώς είναι ικανά να αντιληφθούν λάθη σε απλούς υπολογισμούς, όπως π.χ. ότι ένα κι ένα κάνει τρία.
Ακόμα τα σκυλιά μπορούν να λύσουν προβλήματα στον χώρο, όπως, για παράδειγμα, να μάθουν πού βρίσκονται πράγματα αξίας (π.χ. το φαγητό τους), να ανακαλύψουν καλύτερες και ταχύτερες διαδρομές, να χειριστούν απλούς μηχανισμούς (όπως μάνταλα πόρτας και απλές μηχανές) ή να καταλάβουν απλές συμβολικές έννοιες (συνήθως ακούγοντας τους ανθρώπους να μιλάνε και παρακολουθώντας τις κινήσεις τους).
Στην κοινωνική συμπεριφορά, τα σκυλιά τα πάνε ακόμα καλύτερα, ευρισκόμενα κατ' αναλογία σχεδόν στο επίπεδο ενός εφήβου ανθρώπου. Για παράδειγμα, όταν παίζουν, είναι ικανά να εξαπατήσουν σκόπιμα άλλα σκυλιά ή τους ανθρώπους, ιδίως όταν πρόκειται να πάρουν ως ανταμοιβή κάποια τροφή. Κατά τον Κόρεν, είναι σχεδόν τόσο καλά στο να εξαπατούν τους ανθρώπους, όσο και οι άνθρωποι στο να εξαπατούν τα σκυλιά!
Ακόμα τα σκυλιά δείχνουν ορισμένα βασικά συναισθήματα, όπως η χαρά, ο θυμός και η αηδία, όχι όμως πιο πολύπλοκα συναισθήματα, όπως η ενοχή (αυτό που κάποτε οι άνθρωποι θεωρούσαν ως σκυλίσια ενοχή, βρέθηκε τελικά ότι είναι φόβος).
